Kompost yüzeyini çeşitli etkenlerden koruyacak, misellerin yumaklaşıp, primordium safhasına geçmesini engellemeyecek, bilakis oluşmasına yardımcı olacak, yeteri kadar nemi tutacak, buna karşın sıkışmayacak, kaymak tabakası bağlamayacak, normal şekilde gaz alış verişine izin verecek, yani havalanmasını sağlayacak bir malzeme ile örtülür. Örtü toprağı olmadan da mantar elde etmek mümkündür. Ancak verim oldukça düşüktür. Çünkü misel sarmış, fakat örtü toprağı serilmemiş kompost, dış etkilerden çok çabuk zarar görmektedir. Kompostun nemi azaldığında miseller hızla kurumakta, sulama yapıldığında çürümektedir. İstenmeyen geçici sıcak ve soğuk koşullardan hemen etkilenerek, bu olumsuz etkilere karşı korunmak üzere kompost yüzeyinde miseller bir araya gelmekte ve kümeleşmekte ve kümeleşme, misellerin primordium safhasına geçmesini engellemektedir. Yüzeyi açık kalmış bir kompost, hastalık ve zararlılar hemen hücum edip, rahatça üreyeceği bir ortamdır. Bu durum, misellerin hızla hastalanmasına ve zarar görmesine neden olmaktadır.
Örtü toprağı, mantarlar için bir su deposu gibi rol oynar. Primordium oluşumunu, dış havanın olumsuz etkilerinden korur. Meydana gelebilecek bulaşmalarda, çıplak komposta nazaran, yapılacak mücadelenin başarılı olmasını sağlar. Ayrıca kompost bünyesinde bulunan bazı bakterilerin (Pseudomonas putida gibi), kültür mantarının primordium oluşumuna kamçılayıcı etkisi vardır. Çünkü, örtü toprağı içinde gelişen bu bakteriler, misellerle simbiyotik bir yaşama girerek, besin maddelerinin örtü toprağında yoğunlaşmasını ve daha sonra yoğunlaşan besin maddelerinin primordium aşamasında kullanılmasını ve verimin artmasını sağlayan bir etki oluşturur. Aynı zamanda bakteriyel faaliyetler, örtü toprağı mikroklimasındaki CO2 oranı değişimlerini kolaylaştırır. Havada CO2 oranı % 2 olduğu zaman mantar miselleri ve değişik mantar türlerine bağlı kalarak % 0.008-0.15 arasında olduğu zaman primordiumları en iyi şekilde gelişir, CO2 oranının % 0,10'un altına düşmesi misel büyümesini durdurur. Bu kısımlarda mantar oluşumu meydana gelmez. Misellerin, kompost üst yüzeyini her tarafta eşit ve fazla olmayan bir sıklıkta kaplaması, vejetatif devreden, bir an önce generatif devreye girmesi, yani erken primordium oluşturması bakterileri ve CO2 oranına bağlıdır.
Özellikle primordium oluşumu sırasında mantar, örtü toprağındaki su miktarına ve değişimine büyük hassasiyet gösterir. Primordiumların oluşmasından, mantarların bezelye tanesi büyüklüğünü almasına kadar geçen 4-5 günlük safhada, suyun ortamda yeteri kadar bulunması, bir inip, bir çıkıp, dengesiz bir durum göstermemesi istenir. Çünkü bu dönemde suyun azalması ve azalan suyun verilmesi için yapılan sulama, primordiumların havasız kalıp sararmasına ve ölmesine neden olur. Örtü toprağı verilen suyu absorbe ederek, uzun süre bünyesinde tutmalı, sonra bu tutulan su, mantar tarafından ağır ağır alınarak, kritik devrede kullanılabilmelidir. Belki de kompost üzerine örtü toprağı serilmesinin en büyük sebebi, kompostun özellikle bu kritik safhadaki nem dengesinin korunması içindir. Örtü toprağını niçin kullanmak gerektiğini açıklarken, önemli bir soru olan, örtü toprağının özelliklerinin neler olması konusuna da kısmen değinmiş olduk. Örtü toprağının özelliklerini maddeler halinde sıralarsak :
a. Örtü toprağı mantarın gereksinim duyduğu suyu bünyesinde tutmalı ve bu suyu daha sonra uzun bir sürede, yavaş yavaş geriye vermelidir. Ortalama 1 kg mantar için 2 lt su gerekir. Bunun 1 lt'si mantar tarafından kuru madde oluşturmak üzere kullanılır. Diğeri buharlaşarak uçar. Bünyesinde az su tutan örtü toprağı, sık sık sulanmak mecburiyetindedir. Sık sulama, toprağın yapısını bozar, toprağın sıkışmasına, kaymak tabakası bağlamasına ve havasız kalmasına sebebiyet verir. Önemli olan bu işlemler sonucu örtü toprağının yapısının bozulmamasıdır. Cetvel 44.12'de örtü toprağı yapımında kullanılan bazı maddelerin su tutma kapasiteleri verilmiştir. Tutulan su miktarı ne kadar yüksekse, sulama yapmadan bünyedeki sudan yararlanma süresi o kadar uzun olur. Bu bakımdan cetvelde verilen turba, peat gibi maddeler örtü toprağı için vazgeçilmesi mümkün olmayan maddelerdir.
Cetvel 44.12. Örtü Toprağı Karışımına Giren Materyallerin Su Tutma Kapasitesi
Örtü toprağında kullanılan materyal Materyalin su tutma
kapasitesi
Kum
Marn
Kil
Kireç
Turba toprağı
Peat yosunu
Kil, kireç ve turba toprağı karışımı 8 - 10
8 - 10
30 - 38
5 - 20
80 - 90
200 - 250
36 - 60
b. Örtü toprağı strüktürü iyi olmalıdır. Mantarlara, bezelye büyüklüğünü aldıktan sonra, hasada kadar geçen periyotta daha sık ve daha fazla su vermek gerekir. Bu sık sulamaya karşın, örtü toprağı strüktürü bozulmamalı, sıkışmamalı ve kaymak tabakası bağlamamalıdır.
c. Örtü toprağı iyi havalanmalıdır. Bünyesinde fazla su tutan bir materyalde, sulamadan sonra gözenekler su ile dolduğundan, toprak havası zaten belli bir ölçüde azalmıştır. Örtü toprağının birde kaymak tabakası oluşturması ve sıkışması, gaz alış verişinin daha da azalmasına ve toprağın uzun süre havasız kalmasına sebebiyet verir. Bu yüzden örtü toprağı hazırlarken, örtü toprağı, bünyesinde fazla su tutsa bile, gözeneklerde yeterli hava kalacak, kaymak tabakası bağlamayacak, sıkışmayacak ve böylece gaz alış verişini devam ettirecek bir yapıda olmalı veya karışımına bu özellikleri verecek maddeler girmelidir.
d. Örtü toprağı biraz iri taneli bir strüktürde olmalıdır. Küçük taneli strüktürlerde su tutma miktarı artar, sıkışma meydana gelir ve bu nedenle de havalanma azalır. Mantar misellerinin toprak içinde yoğunlaşarak primordium oluşturması ve toprak içinden çıkarak mantarların sap ve şapka meydana getirmesi zorlanır. İri taneli topraklarda havalanma fazla, sıkışma ve su tutma azdır. Ancak karışımda peat ve torf gibi maddelerin kullanılması, bunların suyu istenen düzeyde tutarak bulundurması, iri taneli strüktürde misellerin primordium oluşturması, mantarların toprak yüzeyine çıkışı ve baş bağlaması daha iyidir. BELS VE KONING'e göre elenmek suretiyle gruplara ayrılan öğütülmüş tuğla ile yapılan bir örtü toprağı denemesinde, en iyi sonuçları 2,0-4,5 mm büyüklükteki partiküllere sahip örtü toprağı vermiştir. Havalandırmanın ve buharlaşmanın dengelendiği büyük partiküllü topraklardan fazla, küçük partiküllülerden ise az ürün alınmıştır (BOZTOK, 197
.e. Örtü toprağı, bölgede kolayca bulunan ve ucuza satın alınan bir materyal olmalıdır. Fakat ucuz olacak diye mantarın verimini ve kalitesini düşürmemelidir.
f. Örtü toprağı, mantarın büyüklüğüne ve kalitesine etki edebilir. Nitekim, küçük taneli topraklar [örneğin, bahçe toprağı, kil gibi bir madde (% 20-25) ve torf (% 75-80) karışımı] kullanıldığında az sayıda fakat iri mantar, sadece torf kullanıldığında ise, çok sayıda fakat küçük mantar meydana gelmiştir (LELLEY ve SCHMAUS, 1976).
g. Örtü toprağının pH'ı 7,0-7,5 olmalıdır. Kullanılan karışımda bu oran elde edilemiyorsa, içine bazik veya asidik tampon maddeler katarak bu sınır ayarlanmalıdır. Genelde torf ve peat karışımda % olarak fazla yer aldığından, örtü toprağının başlangıç pH'ı asidik yöndedir. Bu bakımdan bir miktar kireç katarak pH nötre ayarlanır. Kireç, yetiştirme döneminde mantar miselleri tarafından salgılanan oksalik asiti absorbe ederek, ortamın uzun süre aynı pH'da kalmasını da sağlar. Yalnız, toz kireç [Ca(OH2)] son derece dikkatli kullanılmalıdır. Kireç örtü materyaline karıştırıldıktan sonra, bir müddet örtü toprağı dinlenmeye bırakılmalıdır. Bekletilme süresinde kireç, toprak içinde reaksiyona girerek pH 'nın normal seviyesine gelmesini sağlar. Eğer kireç örtü toprağına karıştırılıp hemen pH ölçümü yapılsa, kireç, toprakla hemen reaksiyona girmediği için, pH yüksek (bazik) çıkar. Yeni kireç karıştırılmış örtü toprağı hemen kullanılsa, başlangıçtaki bu yüksek pH'dan dolayı, örtü toprağı misellerin gelişmesine olumsuz etki yapar. Ancak kireç reaksiyona girdikten ve pH düştükten sonra, bu olumsuz görünüm zamanla ortadan kalkar.
Örtü toprağındaki pH'ının hafif bir şekilde artması ve 7,5-7,7'ye doğru çıkması, Trichoderma spp küflerinin hızla ortamda çoğalmasına yardımcı olur. Özellikle hasat sonrası mantar artıkları temizlenmemiş yataklar üzerinde bu tehlike daha da artar. Örtü toprağındaki pH, üretim sırasında giderek düşer ve 6,5-6,0'a kadar iner. Kullanılacak pH ayarlayıcısının uzun süre etkili olması bu düşüşü geciktirir ve oluşacak asidik ortamda misellerin zararlanmasını ortadan kaldırır.
h. Örtü toprağı zararlı mikro organizmalardan temizlenmiş olmalıdır.
i. İçinde kök parçaları bulunmamalıdır. Çünkü bu parçalar kıl kurtları ve çürükçül küfler için iyi bir barınak oluşturur.
k. Örtü toprağına birden fazla kullanılma olanağı vermelidir
